Hangimiz üniversiteye adım attıktan sonra akademisyen olmayı geçirmedik aklımızdan? Hepimiz en az bir kere düşünmüşüzdür. Hatta toplumda oldukça saygın bir yere sahip olan bu meslek, daha üniversiteli olmamış ya da ilk kez kapısından girmiş öğrencilerin bile hayalidir. Maalesef ki hep uzak bir hedef olarak görülür ve kolay kolay kimse kendini oraya layık hissetmez. Her şeye rağmen akademisyenliğe yönelenler ikiye ayrılır: kimileri bir rol model belirler bu yolda “onun gibi olacağım!” der ve onun yolundan gider, kimileri ise çoktan kendi yolunu çizmiştir. Tüm bunların ışığında akademisyenlik birçok öğrenci için karlı bir dağdır. Peki ne var bu karlı dağın ardında? Hangi yol götürür sizi oraya? İşte, bunlar ve benzeri birçok sorunuza cevap bulabileceğiniz bir dizin hazırladık. Hazırsanız hemen başlayabiliriz! :))
Akademisyenlik, sanıldığının aksine üniversitelerde yalnızca öğretim görevini üstlenmek değildir. Her şeyden önce bilimle uğraşmak ve bu bağlamda çeşitli araştırmalara öncülük etmek, kendi alanında söz sahibi olmak demektir. Şüphesiz ki akademisyen olmak, ömür boyu sürecek bir öğrenme ve öğretme serüvenini de beraberinde getirecektir. Bu yüzden akademisyenliğe yönelecek bireylerin öğrenme ve öğretme arzusunun sınırlarının oldukça geniş olması gerekir. Öğrenmeyi ve öğretmeyi sevenler için yaşam kalitesini ve akıcılığını arttıracak, onlara her gün yeni bir şeyler katacaktır. Sürekli yoğun bir hayatın içinde olmak, gece gündüz kavramının olmayışı, projeler, tezler, araştırmalar, kitaplar gibi zorlukların sonunda yükselme ve kariyer yapma fırsatları ödül gibi gelecektir.
İçerik Rehberi
1. Akademisyenlik Nedir – Ne Demektir?
Türkçede “akademisyen” kelimesi “öğretim üyesi” veya “öğretim elemanı” olarak, “akademisyenlik” mesleği ise “üniversite veya benzeri yüksek öğrenim kurumlarında uzmanı olduğu alanla ilgili araştırmalar yapan, bilimsel konular üzerinde çalışan ve eserler üreten, alanı ile ilgili öğretim faaliyetlerini doğrudan yürüten kişi” olarak tanımlanır. Yani bir üniversitede öğretim görevini üstlenen akademisyenler, aynı zamanda uzman oldukları alanda bilimsel çalışmalarını da sürdürür.
2. Akademisyenler Ne İş Yapar?
Üniversitelerde derse giren, öğrencilerin bilgi ve beceri yönünden kendilerini geliştirmelerine öncülük eden kişilere akademisyen denir. Akademisyenlerin öncelikli işi üniversitelerde eğitim vermektir. Eğitim vermenin yanı sıra ders programları, sınavlar, projeler ve kayıt işlemleri gibi idari işleri yaparlar. Kalan vakitlerinde de uzmanlık alanları olan konularda araştırmalar yapar, projeler geliştirip, makaleler yazarlar. Ayrıca bilimsel araştırmalara katılmak ve toplumu bilgilendirmek gibi konular da akademisyenlerin üstlenmesi gereken görevlerdendir.
“Beyin Takımı” olarak adlandırılan bu meslek grubundaki insanların, bir ülkenin gelişiminde, bilim ve teknolojide ilerlemesinde payı çok büyüktür. Bu bağlamda akademisyenler sık sık çeşitli akademik ve bilimsel toplantılara katılırlar. Emekliliklerine kadar yoğun bir tempoda öğrenmeye, öğretmeye, özgün şeyler üretmeye devam ederler. Birçok alanda eğitim veren üniversitelerde, her türde istihdam edilecek personelin yetiştirilmesi için oldukça önemli konumdadırlar. Çevremizdeki her alanda çalışan personeller, mutlaka bir akademisyenin yetiştirmesi sonucu bugünkü becerilerini kazanmışlardır.
3. Akademisyenlerin Görevleri Nelerdir?
Akademisyenler yer aldıkları üniversite kadrosunda birçok farklı görev üstlenirler, bu görevleri şu şekilde sıralayabiliriz;
- Uzmanlık alanındaki ders içeriklerini hazırlar, geliştirme ve düzenlemelerini yapar, ders planlamalarının yapılması sürecine katılır.
- Vermekte olduğu derslerin düzgün ve eksiksiz bir şekilde yürütülmesini sağlar. Sınavlarını hazırlar ve kurallar çerçevesinde uygular.
- Çeşitli konularda öğrencilere danışmanlık yapar.
- Yıllık akademik faaliyetleri ve yapılacakları bölüm başkanlarına bildirir.
- Dekanın ya da bölüm başkanlarının kendisine vermiş olduğu görevleri yerine getirir.
- Bilimsel araştırmalar yapar ve bilimsel kongrelerin gerçekleşmesi sürecine katılır.
- Uzmanlık alanında projeler oluşturur ve makaleler yazar.
- Erasmus ya da Farabi gibi değişim programlarının çalışmalarına katılır.
4. Kimler Akademisyen Olabilir?
Ömür boyu öğrenme ve öğretme sürecinin bitmeyeceğini göz önünde bulundurarak; sabırlı ve azimli, okumaktan, fikir geliştirmekten, bilimsel gelişmeleri yakından takip etmekten hoşlanan, bilimsel araştırma yapmaya ilgi duyan, dinlemeyi, konuşmayı ve yazmayı seven, yüksek not ortalamasına sahip lisans mezunları; ALES ile yüksek eğitimlerine devam ederek akademisyenlik yoluna adım atabilirler.
5. Nasıl Akademisyen Olunur?
Akademisyen olabilmenin ilk şartı, alt limit olarak 2.50 ortalama ile mezun olmaktır. Bu ortalama bölüme ve üniversiteye göre değişebilir.
Lisans’ın tamamlanmasından sonra akademisyenlik için gerekli Lisansüstü eğitim aşamaları sırasıyla şöyledir;
- Yüksek lisans / Master (İngilizce hazırlık hariç 1.5-3 yıl)
Yüksek lisans, akademik kariyerin ilk basamağıdır. Lisans eğitimi bittikten sonra yüksek lisans / master yapılması için YDS ve ALES‘e girerek yeterli puan alınması, ayrıca mezuniyet notunuzun da yüksek olması gerekir. Yüksek Lisans yapabilmek için ana diliniz dışında bir dili bilmeniz size oldukça avantaj sağlar.
Faydalı Olabilir: Yüksek Lisans Nasıl Yapılır?
- Doktora (ders + tez olarak iki dönem / 3.5-6 yıl)
Yüksek Lisansı tamamladıktan sonra doktora eğitimi alınması gerekir. Bu eğitim akademik düzeyde daha verimli araştırma yapabilmek ve ilgili konularda bilimsel yorum ve analiz yapabilme yeteneğinizi en üst seviyeye çıkarabilmek için gereklidir. Yüksek lisans yaptıktan sonra üniversitelerin ilanları takip edilerek doktora başvurusu yapılır ve gerekli şartları sağladığınızda doktora öğrencisi olursunuz. Doktora bitince, tez çalışması sonucunda akademisyen olunabilir.
Doktoranızı tamamladıktan sonra profesör unvanı için çalışarak akademik kariyerinizi devam ettirebilirsiniz.
- Post Doktora (isteğe bağlı)
Yüksek lisans ve doktora eğitimi, akademik kadrolara girebilmek için şarttır.
Üniversiteler, tıpkı memur alım ilanı gibi akademik kadro ilanı verirler. Bu ilanlarda alınacak akademisyenin sahip olması gereken özellikler listelenir. Şartları taşıyan kişiler başvuru yapar ve başvuranlar arasında mezuniyet notu dahil edilerek ortalama bir puan hesaplanır ve sıralama yapılır. İlk dörde giren kişiler mülakat ve yazılı sınava alınır. Bu sınavlardan alınan notlar da eklenir ve kazananlar liste şeklinde yayınlanır.
Akademik kadroya araştırma görevlisi olarak girdikten sonra da yüksek lisans veya doktora yapabilirsiniz. Daha sonra yapmanız gereken yayınlar ve meslekteki kıdeminize göre diğer unvanlara başvuru yaparak kariyer basamaklarını çıkabilirsiniz.
6. Akademisyen Olma Şartları Nelerdir?
- Lisans eğitimini tamamlamış olmak
- ALES sınavında 70, YDS sınavında 50 taban puanı almış olmak
- Yüksek lisans eğitimini tamamlamak
- Belirlenmiş kriterler ile doktora eğitimini tamamlamak
- Tez aşamasına katılmak ve bu süreci başarıyla tamamlamak
- İletişim kabiliyetinin yüksek olması, sabırlı ve titiz olmak
- Ömür boyu öğrenmeye ve öğretmeye istekli olmak
- Kuşaklar arası farklılıkları iyi anlamak ve öğrenciler ile iyi iletişim kurmak
7. Akademisyenlik için üniversitedeyken neler yapılabilir?
Eğer hayalinizde akademisyenlik var ise önerimiz öncelikle hocalarınızla bu konuda görüşüp size yol gösterici olmasını rica etmeniz. Hocanıza, araştırmalar için laboratuvarda ona yardımcı olabileceğinizi söyleyin. Burada yeterliliğinizi arttırırken, değerli hocalarla birebir tanışma fırsatı yakalayabilirsiniz. Bu sayede akademisyenlik gerçekten sizin için uygun bir meslek mi sorusunun cevabını da almış olursunuz.
Üniversite yıllarında hızlı okuma anlama, analiz sentez ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirmek için çalışmalar yapmanız gerekir.
Bölümünüzle alakalı çeşitli kongrelere katılarak çalışmalar yapabilirsiniz. Bu sayede üniversite yıllarından itibaren bilimsel çalışmalarla uğraşarak network ağınızı da genişletebilirsiniz.
En önemli noktalardan biri not ortalamanızı yüksek tutmanız! Derslerinize çalışırken ALES tabanlı bir ilerleme göstermeniz ve beş yıl geçerliliği olan ALES sınavına üniversite yıllarının ilk yıllarından itibaren girmeniz de bilgi birikimi ve zaman açısından fayda sağlayacaktır. Bunun yanı sıra lisans not ortalamasının yüksek olması için öğreniminiz süresince derslere düzenli devam etmeli ve düzenli çalışmalısınız.
Ayrıca en az bir yabancı dili iyi derecede bilmelisiniz.
8. Akademik Unvanlar Nelerdir?
Birçok meslek grubu gibi akademisyenlikte de “unvanlar” vardır. Bu unvanlar, kişinin “araştırma görevlisi” olması ile başlar ve “profesör” olması ile son bulur.
Unvanlar, akademisyenin meslek yılı ve yaptığı çalışmalar ile bağlantılı olarak belirli bir zaman içerisinde hak edilir. Ayrıca bu unvanlar için kişinin belirli sayıda makale, bildiri ve kitaplarının olması gerekir. Her unvan değişikliğinde bir akademik tez hazırlanır, hazırlanan tez kurula sunulur ve jürilerin karar vermesi beklenir. Tez, jüriler tarafından kabul edilirse kişi unvanına kavuşur.
Bu akademik unvanlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir;
- Uzmanlık
- Araştırma Görevlisi
- Öğretim Görevlisi
- Doktora Öğretim Üyesi
- Doçentlik
- Profesörlük
Uzmanlık
Üniversitelerin çeşitli birimlerinin uzmanlık gerektiren bölümlerinde, daha çok laboratuvar ortamında çalışmalar yapan kişilerdir.
Uzman olmak için Tezli yüksek lisans yapmış veya alanında en az 2 yıl deneyimli olmak gerekmektedir.
Araştırma Görevlisi
Araştırma, inceleme ve deneylerde yetkili birim ve kişilere yardımcı olan kişilerdir. Yetkili kişilerce verilen görevleri yerine getirir, sınav gözetmenliği yapar, akademisyenin ders veremediği durumlarda ders verebilir, istenirse verilecek eğitimler için içerik oluşturabilir.
Yüksek lisans ya da doktora yaparken üniversitelerin araştırma görevlisi kadrosunda yer alabilirsiniz. Araştırma görevlisi alım ilanlarını üniversitelerin sitelerinden ve resmi gazeteden takip etmek mümkündür.
Araştırma görevlisi olmak için gerekli koşullar şunlardır:
- Okuduğunuz alanla ilgili bilgi ve birikim sahibi olmak
- ALES puanınızın en az 70, yabancı dil puanınızın en az 50 olması
Öğretim Görevlisi
Üniversitelerin Meslek Yüksek Okullarında ders veren kişilerdir.
Öğretim Görevlisi olmak için gerekli koşullar şunlardır:
- En az yüksek lisans mezunu olmak
- ALES puanınızın en az 70, yabancı dil puanınızın ise en az 50 olması
Doktora Öğretim Üyesi
Yardımcı doçentlik kadrosu yerine açılan kadrodur.
Doktora Öğretim Üyesi olmak için; doktora eğitiminizi tamamladıktan sonra bitirme tezi ve çalıştığınız alanla ilgili bir yayın yapmanız gerekmektedir.
Doçentlik
Doçentlik, üniversitede profesörden önceki aşamada bulunan öğretim üyeliğidir. Doçent olabilmek için, uzmanlık derecesi alındıktan sonra kişinin lisansüstü çalışmalarına bağımlı kalmadan çalışma yapabildiğini ispat etmesi gerekir.
Doçent olmak için gerekli koşullar şunlardır:
- Doktora öğretim üyesi olduktan sonra gerekli araştırmaları yaparak, makaleler yazarak ve derslere girerek bu çalışmalardan puan toplamak
- Yeterli puana eriştiğinizde bu çalışmalarınızı bir dosya şeklinde üniversite rektörlüğüne göndermek
- Doçentlik Komisyonu tarafından incelenen dosya uygun bulunduğunda çağırılan mülakatta başarılı olmak
Mülakatta başarılı olduktan sonra YÖK tarafından doçentlik kadrosu açılması durumunda başvurunuzu yapabilirsiniz.
Profesörlük
Profesör, akademik unvanlardan en yüksek olanıdır.
Profesör olmak için gerekli koşullar şunlardır:
- Doçent iken yaptığınız faaliyetlerden puan toplamak
- Yeterli puana eriştikten sonra dosyanızı rektörlüğe göndermek
Bu aşamada mülakat bulunmamaktadır, YÖK tarafından profesörlük kadrosu açılması durumunda başvurunuzu yapabilirsiniz.
Diğer Akademik Kadrolar
Öğretim Elemanları: Öğretim görevlisi, araştırma görevlisi, doçent, profesör, uzmanlık kadrolarının tümüne verilen terimdir.
Öğretim Üyesi: Doktorasını tamamlamış akademisyenlerden oluşur. Doçent, profesör kadrosunda yer alan kişilere denir.
9. Akademisyenler İçin İş İmkanları Nelerdir?
Lisans eğitimlerini tamamlayan ve gerekli şartları yerine getirerek akademisyen olan kişiler, üniversitelerin ilgileri bölümlerinde akademisyen olarak çalışmaya başlayabilirler. Ancak akademisyenlerin üniversiteler dışında başka bir çalışma alanları bulunmamaktadır. Genelde “araştırma görevlisi“ olarak işe başlayan kişiler, kariyerlerini burada sürdürerek aynı üniversitede “akademisyen” olurlar.
10. Akademik Personel Kadro İlanları Ne Zaman Açılmaktadır?
Yüksek lisans ve doktora için başvurular güz ve bahar dönemi olmak üzere iki defa açılmaktadır.
Diğer kadrolar için ise başvurular genelde Aralık ayında artış göstermekle birlikte net bir tarih bulunmamaktadır. İlanları ilgili sitelerden sık sık takip etmek gerekmektedir.
11. Akademisyen Maaşları Ne Kadardır?
Akademisyen maaşları kişinin ne kadar zamandır hizmette olduğu, görev süresi ve kıdemine göre değişkenlik göstermektedir. Evli olmak, çocuk sahibi olmak, sigorta – prim ödemeleri ve kesintileri, sözleşme durumları da maaşların belirleyicisidir. Günümüzde Türkiye için ortalama akademisyen maaşları unvana ve yıla göre 6500 TL ile 15000 TL arasında değişmektedir.
Rakamlar hurriyet.com üzerinden alınmıştır.
Devlet üniversitelerinde akademisyenler devlet güvencesinde çalışırlar. 657 sayılı memurlar kanununa bağlı olmasalar da, memurlar gibi iş güvencesine sahiplerdir. Bu yüzden her unvan değişikliğinde maaşlarında ciddi değişiklikler olur.
12. Akademisyenlik Zor Mu?
Her mesleğin olduğu gibi akademisyenliğinde zorlukları vardır. En önemlisi ise sürekli öğrenciliğin söz konusu olmasıdır. Çünkü akademisyenler sürekli okumak, araştırmak ve topladığı bilgileri sözlü ve yazılı olarak iletmek durumundadır. Bu yüzden öğrenim aşaması hiç tamamlanmaz. Sabır, düzen ve titiz bir çalışma sistemi ister. Bunlara rağmen sürekli öğrenci kalmanın ve öğrencilerle birlikte olmanın en iyi yanı da hep genç kalacak olmanız! 🙂
